MONUMENTEN EN GEDENKTEKENS IN NOORD-BRABANT
Plaats: Luikersteenweg � N69 - Kempenkanaal
Op de avond van 10 september 1944 veroverden de lrish Guards
onder leiding van Lt. Col. J.O.E. Vandeleur een Duitse noodbrug over het
Kempisch kanaal. De brug werd in een snelle verrassingsaanval veroverd zonder
noemenswaardige verliezen. Het eerste bruggen�hoofd over het kanaal was een
feit. Dit bruggenhoofd werd de uitvalbasis voor de Guards Armoured Divisie op
zondag 17 september 1944. Van hieruit ging de opmars over de Luikerweg richting
Valkenswaard, dat na onverwachte tegenslagen pas 's avonds werd bereikt. De
plaquette bij de huidige brug herinnert aan het begin van "Garden",
de code�naam voor de aanval over de grond. De codenaam "Market" stond
voor de aanval door de lucht.
Plaats: grensovergang weg Valkenswaard - Lommel
Op 11 september 1944 zette bij de
Bergeykse Barri�re de eerste geallieerde eenheid voet op Nederlandse bodem. Het waren twee
Engelse verkenningswagens van de Household Cavalry, een verkenningsregiment dat
was toegevoegd aan de Guards Armoured Divisie, die op 17 september de spits zou
afbijten. De eenheid stond onder leiding van luitenant Rupert Buchanan -
Jardine. Grensbewoners informeerden hem over Duitse posities, waarna werd
verder gereden.Op dezelfde plaats kwam enige dagen later in de nacht van 20 op
21 september de Koninklijke Nederlandse Prinses Irene brigade ons land binnen.
Vijftig jaar na dato, op 11 september 1994 was Sir Rupert Buchanan - Jardine weer aanwezig, nu bij
de onthulling van dit monument.
Ontwerp: Ramaz Gojatie 1994���
Plaats: Luikerweg, hoek Dorpstraat, bij caf� ��t Heertje�
Op de Luikerweg bij caf� "Rustoord",
na de oorlog "'t Witte Paard" en nu "'t Heertje" geheten,
vond op 11 september 1944 een geanimeerde ontmoeting plaats tussen de
verken�ningsgroep van Buchanan - Jardine en plaatselijke bewoners. De
Engelsen wilden, komend vanaf de Bergeykse Barri�re poolshoogte nemen bij de
stenen brug over de Dommel. Nadat ze dat gedaan hadden werd hen door de dochter
van de eigenaar van het caf� een biertje aangeboden. Dat werd maar al te graag
geaccepteerd, waarna de Britten weer vertrokken. Echter niet, nadat ze bevolen
hadden de al uitgestoken vlaggen nog even op te bergen. De bevrijding was nog
niet gekomen.
Plaats: Dommelbrug tussen Valkenswaard en de grens
De bruggen bij Son, Veghel, Grave, Nijmegen en Arnhem waren
tijdens de opmars vanuit Belgi� de belangrijkste oversteekpunten. In werkelijkheid
ging het om meer dan 20 brug�gen en bruggetjes, die als obstakel genomen
moesten worden. De brug, die vlak voor Valkenswaard over de Dommel ligt, was de
eerste. Op 11 september was deze al, zoals ver�meld, door de Engelsen verkend.
Op 17 september werd de brug in een rij van velen suc�cesvol overgestoken. De
benaming "Corridor" op de plaquette verwijst naar de route, die het
XXXste Corps - via een uiterst nauwe doorgang van ��n weg - naar Arnhem en
Harderwijk bij het IJsselmeer moest leiden.
Omdat Market Garden voor een aantal plaatsen in Brabant de
bevrijding betekende, zijn oorlogsmonumenten vaak onthuld op 17 of 18
september. Dit is nogal eens het geval met monumenten, waarmee men niet alleen
Market Garden, maar ook de gehele oor�log wil herdenken. De vrouwenfi�guur in
Valkenswaard is zo'n monument. Het geeft de gemeng�de gevoelens weer van vele
Nederlanders in de bezettingstijd, machteloos en berustend, maar tegelijk
vastbesloten, hoopvol en verlangend naar een betere toe�komst. Een toekomst,
die in som�mige Brabantse plaatsen eerder dan elders
werkelijkheid werd.
Ontwerp: Theo Nahmer 1953
Plaats: Verzetsplein, weg Valkenswaard - Leende
AALST - WAALRE���������������
BEVRIJDINGSMONUMENT
In de verzetsheldenbuurt in Aalst staat een bronzen kunstwerk,
dat op zeer aanschouwelijke wijze de gevoelens uitbeeldt, die bij Brabanders
ontstonden tijdens de bevrijdingsdagen van Market Garden. De drie mens figuren
ont�doen zich letterlijk van het keurs�lijf van de nazi - bezetting. Opgesloten
in een cocon was er nauwelijks bewegingsvrijheid in de donkere en enge wereld
waar�in men was opgesloten. Nu echter barst de cocon open en is de weg vrij
naar een nieuw leven vol licht, ruimte en bewegingsvrijheid. Het beeld is een
van de vele monumenten, die in september 1994 zijn onthuld.
Ontwerp: Karel Zijlstra 1994
Plaats: Aalst � Iman van den Boschlaan
Ontwerp: Ir. Andr� de Bock 1969�������������������������� Plaats: hoek Airbornelaan - Kennedylaan
Eindhoven werd bevrijd door Amerikanen, die op 17 september op
de Sonse heide per parachute of in een zweefvliegtuig (glider) waren geland. Op
18 september bereikten het 506de regiment van de 101ste Airbome Divisie rond
twaalf uur 's middags het centrum van de stad. De tanks van de lrish Guards van
het Tweede Britse leger waren bij Aalst door de Duitsers tegengehouden,
waardoor deze pas tegen half zeven 's avonds Eindhoven bin�nenkwamen. De eerste
grote stad in Brabant was bevrijd, alhoewel nog bedreigd. Op 19 september vond
nog een Duits lucht bombardement plaats, waarbij meer dan 200 doden vielen. Pas
na 21 september, toen na zware gevechten in de hoek Eindhoven - Son - �Nuenen het strijdgewoel zich
naar het noorden verplaatste, kon Eindhoven zich pas echt bevrijd voelen.
Ontwerp: Jos Reniers 1994���������������������������� Plaats: gevel Markt - Marktstraat
Op 17 september 1994 is dit reli�f op de Markt van Eindhoven
onthuld door Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bemard samen met een Amerikaanse
en een Britse oud-strij�der. Het reli�f bestaat uit twee in elkaar overlopende
panelen. De ontmoeting van de Amerikaanse en Britse troepen wordt verbeeld door
twee fakkeldragende handen. De vlam�men van de fakkel vormen samen ��n groot
bevrijdingsvuur.
De tekst luidt:
����������������������������� Bevrijding Eindhoven 1944 - 1994
����������������������������� U.S.
1O1st Airborne Division General Maxwell D. Taylor
����������������������������� British
30th Corps General Brian Horrocks
����������������������������� 'Wie vrijheid vraagt moet de ander vrijheid bieden'
EINDHOVEN�����������������������
BEVRIJDINGSMONUMENT
Op het stadhuisplein staat dit bevrijdingsmonument. Het is ont�huld
bij de herdenking van Eindhoven 10 jaar bevrijd. De figuren, die de bronzen beelden�groep
vormen, stellen de burger, de soldaat en de verzetsman voor, die hun leven
hebben gegeven voor de vrijheid.Tussen de kalk�stenen reli�fs in het voetstuk
is de tekst te lezen:
" Gij
die hier staat - Gedenk hun dood -�� Hun
offer groot -� Voordat gij gaat "
Ontwerp: Paul Gregoire, Oswald Wenkenbach,
������������� Jan van der
Laan� 1953
Plaats: Stadhuisplein
EINDHOVEN����������������
BOMBARDEMENT PLAQUETTE
Op 19 september 1997 werd in het centrum van de stad ( hoek
Rechtestraat/Kerkstraat) een pla�quette onthuld. Deze herinnert aan het
bombardement op dinsdag�avond 19 september 1944. Op die avond worden boven
Eindhoven plotseling helgele fakkels afge�worpen. Duitsers bombarderen de
zojuist bevrijde stad. Circa 70 vliegtuigen laten hun moordende bommenlast
vallen. Ze hebben vrij spel, want luchtafweer is nog niet in de stad aanwezig.
Bij het bombardement worden 227 bur�gers gedood.
Plaats: hoek Rechtestraat � Kerkstraat 1997
SON�������������������������������������������� ���������������������������������PARACHUTIST
Ontwerp: Jan Lenssen, Jan van Gemert 1964������������������������������� Plaats:
Europalaan bij vijver
Op 17 september 1944 werd Son bevrijd door het 506de Parachute
Infanterie Regiment en eenheden van de 326ste Airborne Engineers. De Sonse
heide was de voornaamste landings- en droppingsplaats voor parachutisten en
zweefvliegtuigen. In Son was de commandopost van de 101ste Airborne
Divisie gedurende de eerste drie dagen van Market Garden. Drie dagen lang werd
dit gebied met succes verdedigd tegen Duitse aanvallen, waardoor alle taken
konden worden uitgevoerd, die noodzakelijk waren voor het welslagen van de
opdracht. De herdenkingsplaquette is geplaatst door oud-strijders van de 101ste
Airborne Divisie, met vermelding van alle deelnemende eenheden gedurende de
strijd in Nederland.
SON����������������������������������������������
SCREAMING EAGLES MONUMENT
Ontwerp: Wim Stas 1962������������������������������������������� Plaats: in de tuin van
�Zonhove�
In de tuin van Zonhove, in 1944 een sanatorium, staat een
monument voor de militairen van de Amerikaanse 101ste Airborne Divisie, ook wel
"Screaming Eagles" genoemd. Dit vanwege de visarend in hun divisie
embleem. Zonhove werd tijdens de Market Garden dagen gebruikt als
noodhospitaal. Vele gewonde militairen werden hier met speciaal aange�paste
jeeps naar toegebracht, waarna ze door medische troepen, die per glider waren
aange�voerd, werden geholpen. De aanwezige kloosterbroeders en zusters hielpen
ijverig mee. Vier maanden lang werden hier 2600 gewonden geopereerd en
verzorgd.
Op 17 september 1944 slaagden para's van de 101ste Airborne Divisie
er niet in de brug over het Wilhelminakanaal te veroveren. Vlak voor hun ogen
lieten de Duitsers de brug in de lucht vlie�gen. Daardoor waren de Amerikanen
genoodzaakt het kanaal over te zwemmen. Op dezelfde plaats werd in de nacht van
18 op 19 september een Bailey brug gelegd. Op de plaats waar de eerste
Amerikaan het kanaal overzwom, is door de buurtvereniging Kanaalstraat een
gedenksteen geplaatst.
Initiatief: Buurtvereniging Kanaalstraat 1994
Plaats:
Kanaalstraat bij de brug
Ontwerp: Frans Alkemade, Andr� van Bergeyk, Prudy
Peters-Broos� 1994����� Plaats: Corridorweg
Het 'Monument to the Dutch' in St.-Oedenrode is een Amerikaans
initiatief. Dit door Amerikanen geschonken "teken van dankbaarheid"
staat aan de Corridorweg. Het is een eerbetoon aan het Brabantse verzet en de
van burgers ondervonden hulp in september 1944. Het idee voor dit monument werd
geopperd door de Amerikaanse oorlogsveteraan John Seney bij de 45-jarige
herdenking en kreeg gestalte op 21 september 1994. Het monument werd toen
onthuld door luitenant - generaal Harry Kinnard. In 1944 was deze Amerikaan
commandant van het 501ste Parachute Infantry Regiment, dat deels abusievelijk
op een verkeerde plek landde, bijna bovenop het kasteel van Heeswijk. Het
monument bevat diver�se taferelen in brons.
ST.-OEDENRODE����������������������������������������������������������������� ���PROPELLOR
Plaats: kruispunt Oirschotseweg - Veghelseweg
Bij het kruispunt Eerschotse straat/Veghelse weg ligt tegenover
het Veghelse tuincentrum De Bever een propeller. Het is de propeller van de
C-47 Dakota KG - 498, die behoorde tot het 437ste squadron van de RCAF ( Royal
Canadian Air Force ). Het vliegtuig kwam op 21 september terug van een
bevoorradingsvlucht naar een terrein ten westen van Arnhem. Het werd door
afweergeschut in de buurt van St.-Oedenrode neergehaald. De gehele bemanning
kwam hierbij om het leven, vier Canadezen en vier Britten. Van de 10 toestellen
in dit squadron werden er op deze dag drie boven Brabants grondgebied
neergeschoten.
ST.-OEDENRODE������������������������� HENKENSHAGE
Tussen St.-Oedenrode en Son lan�den in de septemberweek van Market Garden bijna 10.000 mili�tairen. Zij behoorden tot de 101ste Airborne Divisie onder comman�do van generaal Maxwell Taylor. Deze had in kasteel Henkenshage enige dagen zijn hoofdkwartier. Een plaquette op de binnenplaats - �aangebracht tijdens de 25-jarige herdenking - herinnert aan de strijd, die hier gevoerd is. Een soortgelijke plaquette is ook aangebracht op de gevel van het oude raadhuis. Bij de 40-jarige herden�king in 1984 werd door de 101ste Airborne Division Association een 25 cm hoog beeldje van een para�trooper aangeboden, dat een plaats kreeg in een nis op het voorplein van het kasteel. Het beeldje werd helaas gestolen, maar bij een her�nieuwd bezoek van Amerikaanse veteranen in 1987 werd door de Vereniging Airbornevrienden in Eindhoven een nieuw exemplaar aangeboden.
Initiatief: 101ste Airborne Division Association 1969
Plaats:
binnenplaats kasteel Henkenshage
ST.-OEDENRODE���������� THOROGOOD MONUMENT
Op 21 september sneuvelden op de weg tussen St.Oedenrode en
Olland twee Britse militairen van een tankbemanning: John Thorogood en Stanley
Matthews. Ze behoorden tot het C squadron van het 44 Royal Tank Regiment. Hun
tank werd geraakt door anti�tankgranaten, terwijl ze een opdracht uitvoerden
ter onder�steuning van het 502de Parachute Infantry Regiment. In 1994 werd
langs de weg waar zij sneuvelden dit monument opgericht. Louis Kleyne,
directeur van de Kienehoefschool nam hiertoe het initiatief. George Thorogood,
broer van de gesneuvelde John, verrichtte de onthulling, waarbij ook de
schooljeugd werd betrok�ken.
Ontwerp: Louis Kleiyne 1994
Plaats: weg
van St.Oedenrode naar Olland (Rijsinge)
VEGHEL���������������������������������������������������������� KANGEROE MOMUMENT
Ontwerp: Niel Steenbergen���������������������������������������������������� Plaats:
Kolonel Johnsonlaan
Op 17 september landden parachutisten van het 501ste regiment van
de 101ste Airbornedivisie op een droppingzone bij Veghel. De bruggen over de Aa
en de Zuid�-Willemsvaart werden snel veroverd. In samenwerking met leden van de
plaatselijke bevol�king werden ze daarna versterkt om het gewicht van tanks te
kunnen dragen. In de Kolonel Johnsonstraat staat nu een monument, een kangeroe
op een zwerfkei. 'Kangaroo' was het codewoord van het 501ste Regiment. Op de
kei staat:
"Ter eere van de helden van de 101ste Parachutisten Divisie
van het Amerikaanse
leger onder commando van Generaal Maxwell D. Taylor - Operatie Market Garden
17 sept 1944 - 28 nov. 1944�
-� Noord-Brabant /
Gelderland� -
In blijvende dankbaarheid de Regering en het volk van Nederland�
VEGHEL���������������������������������������������������������������� ���������������KLONDIKE
Plaats: Hoogstraat, nabij �Kangeroe� monument
Op 17 september 1944 werd het huis van de toenmalige eigenaar
dokter Kerssemakers beschikbaar gesteld aan kolonel Johnson, commandant van het
501ste regiment van de 101ste Airborne Divisie.
'Klondike' was de codenaam van de commandopost van dit regiment.
Een 'Screaming Eagle' op de dakversiering, een plaquette bij de
voordeur en de naam 'Klondike' met jaartal 1944 op de toegangspoort, herinneren
nog steeds aan de commando�post.
GRAVE������������������������������������������������������������
PARACHUTE MONUMENT
Ontwerp: Robert Melsen 1994���������������������������������� Plaats: Mars en Wijthdijk � bij
Maasbrug
Op 17 september 1944 werd in enkele uren tijd de verkeersbrug
bij Grave over de Maas veroverd. De brug werd daarbij van beide zijden benaderd
door parachutisten van het 504de regiment van de Amerikaanse 82ste Airborne
Divisie. Door vlakbij de zuidelijke oprit te landen werden de Duitsers verrast
en kon luitenant John Thompson met zijn man�schappen razendsnel de zuidelijke
oprit in zijn bezit krijgen. Daarna lukte het een andere gevechtsgroep, komend
vanaf Overasselt, de noordelijke oprit te veroveren en kon aan de
Divisiecommandant, generaal Gavin, worden gemeld, dat "brug 11" was
veroverd. Op de sokkel van het monument staan de emblemen van drie
legeronderdelen: de 82ste Airborne Divisie ( "All Americans" ), het
Britse 30ste Corps en de Prinses Irene Brigade.
GRAVE��������������������������� MAASKADE MONUMENT
Op een muur van de Maaspoort aan de Maaskade ligt een bron�zen
parachute. De brug over de Maas was ��n van de grote hin�dernissen, die genomen
moesten worden om het de grondtroepen mogelijk te maken Arnhem te bereiken. Na
de verovering van de brug op zondag 17 september kon de Guards Armoured Divisie
op dinsdag 19 september in een razendsnelle opmars van Son oprukken naar
Nijmegen. Voor de inwoners van Grave is het Maaskade monument een blijven�de herinnering
aan die bijzondere 17de september 1944, toen de bevrijding letterlijk uit de
lucht kwam vallen.
Ontwerp: Marcel Joosten 1987
Plaats: bij Maaspoort aan Maaskade
In de middag van 17 september was de Maasbrug intact veroverd
door parachutisten van de 82ste Airborne Divisie.Tegen de avond werd Grave
bereikt. Rond middernacht was de stad � onbeschadigd - vrij.
Het stadhuis werd de commandopost van het 2de Bataljon van het
504de Para Infanterie Regiment: "Cider White". Het regiment had als
radiocode 'cider'; de drie bataljons waar�uit elk regiment bestond, hadden als
codenamen: 'red, white en blue'. 'White' was de code�name van het 2de bataljon.